Μονοπάτια Έμπνευσης που Οδήγησαν στη Συγγραφή Αριστουργημάτων της Λογοτεχνίας

Ο γερο-Πουίγκ ψάρευε με τον γιο του στα ανοιχτά της Κούβας, όταν η πετονιά του τραντάχτηκε δυνατά. Σύντομα διαπίστωσε ότι είχε πιάσει ένα τεράστιο ψάρι -έναν ξιφία- το οποίο ήταν αδύνατον να ανεβάσουν με τον γιο του επάνω στη μισοδιαλυμένη βάρκα τους. Το θέαμα παρακολουθούσε από μακριά ο Έρνεστ Χέμινγουεϊ, ο οποίος έσπευσε με το  pilar του, το δώδεκα μέτρων κότερό του, για να βοηθήσει τους δύο άντρες να τραβήξουν μέσα το ψάρι. Κι έτσι γεννήθηκε μια μεγάλη φιλία, αλλά και ένα αριστούργημα της παγκόσμιας λογοτεχνίας.

«Ο Γέρος και η Θάλασσα» δεν αποτελεί το μόνο βιβλίο που γεννήθηκε από αληθινό περιστατικό. Ο εγκληματολόγος Ζακ Πεσέ είχε καταγράψει στο αρχείο του την υπόθεση του Φρανσουά Πικώ, ο οποίος έπεσε θύμα της πλεκτάνης των φίλων του, που ζήλεψαν την καλή του τύχη, καθώς επρόκειτο να παντρευτεί μια περιζήτητη νύφη της τότε γαλλικής κοινωνίας. Ο Πικώ κατηγορήθηκε άδικα ως κατάσκοπος των Άγγλων και φυλακίστηκε για επτά χρόνια, στο διάστημα των οποίων δεν σταμάτησε να ονειρεύεται την εκδίκησή του. Και πράγματι˙ λίγο πριν την αποφυλάκισή του, ο συγκρατούμενός του πέθανε αφήνοντάς του μια τεράστια κληρονομιά. Σύντομα ο Πικώ επέστρεψε στο Παρίσι με νέα ταυτότητα, εκδικήθηκε τον υποκινητή της εις βάρος του συνωμοσίας και πήρε τη ζωή του πίσω. Μια αληθινή ιστορία, που η πένα του Αλέξανδρου Δουμά μετέτρεψε στον μεγαλειώδη «Κόμη Μοντεχρίστο».

Από την άλλη, ένα άρθρο στην εφημερίδα, το οποίο αναφερόταν στη στυγερή δολοφονία μιας τετραμελούς, πλούσιας αγροτικής οικογένειας, ώθησε τον Τρούμαν Καπότε να μεταβεί στη μικρή πόλη του Κάνσας για να γράψει για την υπόθεση. Αυτό που προοριζόταν ως ένα άρθρο, έγινε μετά από έξι χρόνια ενδελεχούς έρευνας το αριστουργηματικό «Εν Ψυχρώ». Στη διάρκεια αυτού του διαστήματος, μάλιστα, συνελήφθησαν και οι πραγματικοί ένοχοι, με τους οποίους ήρθε σε επαφή ο συγγραφέας και κατάφερε να εκμαιεύσει πολύτιμες πληροφορίες για το παρελθόν τους, τα κίνητρα των δολοφονιών, καθώς και λεπτομέρειες για τη νύχτα του εγκλήματος.

Για τον Ιούλιο Βερν, πάλι, μια ταξιδιωτική διαφήμιση, η οποία προσκαλούσε τους τουρίστες να κάνουν «Τον Γύρο του Κόσμου σε 80 Μέρες» ήταν αρκετή για να πυροδοτήσει τη φαντασία του και να ταξιδέψει με το βιβλίο του τους αναγνώστες. Αξίζει να αναφερθεί ότι δεκαπέντε χρόνια περίπου μετά την έκδοση των περιπετειών του Φιλέα Φογκ, επισκέφθηκε τον συγγραφέα μια νεαρή, όσο και τολμηρή δημοσιογράφος, η Νέλλυ Μπλάι, η οποία και ήθελε να πραγματοποιήσει το ταξίδι αυτό, όπως και ο ήρωας του Βερν, και κατόπιν να γράψει τις εμπειρίες της στην εφημερίδα όπου εργαζόταν. Το εγχείρημα της νεαρής δημοσιογράφου στέφθηκε με επιτυχία, καθώς έφτασε στον προορισμό της σε  μόλις 72 ημέρες.   

Σε άλλες περιπτώσεις, στάθηκε αρκετό ένα -ασήμαντο φαινομενικά- θέαμα, για να οδηγήσει στη συγγραφή ενός βιβλίου. Ένα αγόρι που προσπαθούσε με το μαστίγιο να τιθασεύσει ένα άλογο που έσερνε το κάρο του, αποτέλεσε το έναυσμα που γέννησε στον Τζορτζ Όργουελ την ιδέα της «Φάρμας των Ζώων». Την εξέταση του ενδεχομένου τα ζώα να συνειδητοποιούσαν τη δύναμή τους και να εξεγείρονταν ενάντια στους ανθρώπους. Την ιδέα να γράψει μια αλληγορία για την πάλη των τάξεων, καυτηριάζοντας το αποτυχημένο, κατά τη γνώμη του, πολιτικό σοβιετικό μοντέλο.

Το εξωτικό σκηνικό μιας περιπέτειας σε ένα νησί, που διάβαζε στα παιδιά του, ήταν η αρχή για την έμπνευση του «Άρχοντα των Μυγών». Εντυπωσιασμένος από τους λαμπερούς υφάλους και τις απέραντες αμμουδιές, ο Γουίλιαμ Γκόλντινγκ αποφάσισε να παρουσιάσει την ιστορία του σε ένα τέτοιο ειδυλλιακό περιβάλλον και να βάλει ως πρωταγωνιστές παιδιά παρουσιάζοντας την αληθινή συμπεριφορά τους, όταν βρίσκονται μακριά από κανόνες και απαγορεύσεις. Αυτό, άλλωστε, το γνώριζε καλά και ο ίδιος, όντας δάσκαλος μικρός αγοριών. Στις περιγραφές του αξιοποίησε εξίσου και τις εμπειρίες του από τη δυσάρεστη εποπτεία των κατωτέρων του, που βίωσε ως μέλος του Βρετανικού Βασιλικού Ναυτικού.

Αν και ο Τόλκιν ήταν επίσης εκπαιδευτικός, συναντήθηκε με τη μούσα της έμπνευσης κάτω από διαφορετικές συνθήκες: στη διάρκεια μιας συνηθισμένης όσο και βαρετής διόρθωσης γραπτών των φοιτητών του. Και τότε ήταν, που μαγικά, ξεπήδησε μια λευκή κόλλα, η οποία ξεγλίστρησε από τον σωρό τον γραπτών και τον ώθησε να γράψει το πρώτο πράγμα που του ήρθε στο μυαλό. Δεν ήταν άλλο από την πρώτη πρόταση του μοναδικού «Χόμπιτ». Σύντομα γέμισε πολλές σελίδες με τις περιπέτειες αυτού του ευφάνταστου ήρωα, τα χαρακτηριστικά του οποίου, κατά παραδοχή του ίδιου του Τόλκιν, βασίστηκαν στην εμφάνιση και τον χαρακτήρα του, καθώς έγραψε σε μια επιστολή του ότι: «Στην πραγματικότητα είμαι ένα χόμπιτ σε όλα, εκτός από το μέγεθος». 

Το ίδιο ξαφνικά εμφανίστηκε και για τον Μάρκες η πρώτη πρόταση του μνημειώδους «Εκατό Χρόνια Μοναξιά», καθώς οδηγούσε το αυτοκίνητό του με προορισμό το Ακαπούλκο, όπου θα περνούσε τις διακοπές με την οικογένειά του. Λέγεται, μάλιστα, ότι στη σκέψη αυτής της φράσης, ο Μάρκες πάτησε φρένο, άλλαξε διαδρομή και γύρισε σπίτι για να αρχίσει αμέσως τη συγγραφή του βιβλίου του. Το βέβαια, πάντως, είναι ότι στο διάστημα του ενός έτους που έγραφε το μυθιστόρημά του, παραιτήθηκε από το διαφημιστικό γραφείο όπου εργαζόταν και πούλησε τα περισσότερα υπάρχοντα της οικογένειας -ανάμεσά τους και το αυτοκίνητο. Και δικαιώθηκε.

Το αρκουδάκι του γιου του, ενέπνευσε τον Α.Α. Μιλν να χαρίσει στην αγγλική λογοτεχνία τον «Γουίνι το Αρκουδάκι» (Winnie the Pooh), ενώ μια βαρκάδα με την πραγματική Αλίκη και τις αδερφές της οδήγησε τον Λιούς Κάρολ στη συγγραφή της «Αλίκης στην Χώρα των Θαυμάτων». Για τον Χέρμαν Μέλβιλ, η αληθινή ιστορία του τεράστιου κήτους «Μάτσα Ντικ», το οποίο τρομοκρατούσε τους φαλαινοθήρες στάθηκε η κεντρική ιδέα της αφήγησης του «Μόμπι Ντικ», ενώ ένα σκάνδαλο όπου εμπλεκόταν μία γκουβερνάντα, η οποία είχε ανακαλύψει ότι ο σύζυγός της ήταν δίγαμος, έδωσε σάρκα και οστά στην «Τζένη Έιρ» της Σαρλότ Μπροντέ.

Κοινό σημείο αναφοράς όλων των παραπάνω περιπτώσεων αποτελεί η ικανότητα των λογοτεχνών να ξεφεύγουν από τη θέση του απλού παρατηρητή ή καταγραφέα γεγονότων και να αναγάγουν, μέσα από τη μοναδική φαντασία τους, ένα περιστατικό ή βίωμα σε δημιούργημα υψηλής τέχνης. 

Αρθρογράφος: Ελένη Σωκράτους

Βιογραφικό Αρθρογράφου:

Ονομάζομαι Ελένη Σωκράτους. Γεννήθηκα στην Αθήνα, αλλά μένω μόνιμα στην Κέρκυρα πάνω από τη μισή μου ζωή. Έχω ολοκληρώσει προπτυχιακές και μεταπτυχιακές σπουδές στο Τμήμα Ιστορίας του Ιονίου Πανεπιστημίου, ενώ στις πιο πρόσφατες επιμορφωτικές μου δραστηριότητες ανήκει η παρακολούθηση σεμιναρίων δημιουργικής γραφής. Εργάστηκα ως φιλόλογος στην ιδιωτική εκπαίδευση για περισσότερο από 20 χρόνια, καθώς και σε ερευνητικά προγράμματα ως ιστορικός. Τα τελευταία 7 χρόνια ασχολούμαι με τη συγγραφή και επιμέλεια κειμένων.